Bugiem i Wisłą. Z Terespola do Gdańska.

Dziś taki tytuł może budzić zdziwienie. Kilkaset lat wcześniej a nawet w okresie międzywojennym wątpliwości takich nie było, gdyż  Bug i Wisła były żeglowne i z powodzeniem można było dopłynąć do Gdańska. Od zamierzchłych czasów rzeka Bug była częścią szlaków wodnych łączących Morze Bałtyckie z Morzem Czarnym. Ze szlaków tych korzystało wiele ludów miejscowych, ale w wiekach VIII-XI największą ruchliwością wykazali się Normanowie. Na swoich długich łodziach- ze Skandynawii, docierali do większości głównych rzek europejskich, płynęli nimi na południe do Morza Czarnego i Śródziemnego oraz wzdłuż wybrzeży całego kontynentu. Wyprawy te miały charakter ekspansji terytorialnej -Normandia we Francji wymiany handlowej, a często napadów  grabieżczych. Najbardziej znanym szlakiem wodnym była droga od zatoki Fińskiej poprzez rzeki- Oka, Dźwina, Dniepr do Morza Czarnego.Szlak ten najczęściej zwany jest-"Od Waregów do Greków". Przez  ziemie polskie przechodził szlak wodny Wisłą,Sanem dalej Dniestrem i do Morza Czarnego. Odgałęzieniem tego szlaku- który przebiegał przez nasze tereny, była trasa Wisłą , Bugiem, Muchawcem, Piną ,Prypecią i Dnieprem do Morza Czarnego. Suche pasy ziemi między rzekami pokonywano przeciąganiem łodzi lądem. Takie najkrótsze miejsca między rzekami to -wołoka. Występująca  w Terespolu nazwa terenu -Wołoczki to zapewne pozostałość takiego miejsca. Sama nazwa rzeki -Bug jest pochodzenia starogermańskiego i wywodzi się zapewne od słowa -bogen, co oznacza łuk, zagięcie. Jest to określenie kształtu biegu rzeki. Nazwa  zrodziła się wśród germańskich wędrowców i w takim brzmieniu została przekazana Słowianom. Pierwsza  pisana  nazwa rzeki pojawiła się w roku 1086. Był to dokument  w którym określono wschodni zasięg granic biskupstwa praskiego (Praga-Czechy)-"Bug scilicet et Ztir"-czyli  sięgało ono terenów  do rzek  Bug i Stryj* Ciekawą wzmiankę o naszej rzece można spotkać w Kronice Wołyńskiej z XIII wieku. Odnotowano tam, że w 1279 roku gdy zapanował głód w Polsce, Rusi i na Litwie-Jadźwingowie lud z puszcz mazurskich zwrócił się o pomoc-zboże do księcia wołyńskiego Włodzimierza Wasylkowicza. Na polecenie  władcy łodzie wypełnione zbożem -żytem , wysłano Bugiem i Narwią. Ale koło Pułtuska  łodzie i ich załogi zostały rozbite przez Mazurów. Pomoc na miejsce nie dotarła.
Za panowania Jagiellonów Polska w unii z Litwą była największym krajem Europy. Poza Rosją i Turcją-które były państwami na dwóch kontynentach. W granicach tak wielkiego kraju rzek i jezior było bardzo dużo. Jako drogi wodne służyły mieszkańcom w kontaktach i  wymianie handlowej. Było też kilkanaście dużych rzek które wykorzystywano na szerszą skalę w komunikacji wodnej. Transport wodny był szybszy i kilkakrotnie tańszy niż lądowy. Miał duże znaczenie gospodarcze. Zdawali sobie sprawę z tego władcy Polski i Litwy. Dlatego też w dokumentach prawnych-Statutach Piotrowskich z 1447 r ogłosili  na  dziewięciu głównych rzekach kraju w tym na Wiśle, Bugu, Dnieprze zupełną wolność spławu. Było to rozwiązanie pionierskie na skalę europejską. Dotychczas bowiem każdy właściciel miał prawo stawiać rogatkę na swoim terenie przepływu rzeki i żądać opłaty cła rzecznego. Tym  prawem zniesiono prywatne cło rzeczne i odstąpiono od wprowadzania cła państwowego. W wieku XVI zrodziła się koniunktura na polskie zboże. Spływało one do Gdańska, a następnie do Amsterdamu, Antwerpii i innych portów Europy .W ciągu roku,  a szczególnie wiosną i jesienią Bugiem i Wisłą przepływało parę tysięcy jednostek  rzecznych. Były to; komięgi, galary, dubasy, szkuty berlinki i tratwy. Spławiano -zboże,produkty rolne i leśne, klepkę dębową, miód, smołę i inne. Żegluga Bugiem przyczyniła się do rozwoju miast nad nim leżących: portów i przystani rzecznych. Porty takie były miedzy innymi w : Busku, Sokalu, Dubnie, Dorohusku, Włodawie, Kodniu, Brześciu, Gnojnie, Mielniku, Drohiczynie, Nurze i Wyszkowie. Z Kuzawki k/Włodawy galarem Bugiem i Wisłą do Gdańska płynął Tadeusz Kościuszko .W Terespolu była przystań rzeczna na Bugu. Znajdowała się ona około jednego kilometra na południe od obecnego drogowego przejścia granicznego z Białorusią. Stały trzy spichlerze, a  z odczytu mapy z 1740 roku możemy przypuszczać ,że w nurcie rzeki  blisko brzegu umocowane były dwa młyny łodne lub palowe. Obsługą żeglugi rzecznej zajmowali się flisacy-ludzie odważni i doskonale znający swoje rzemiosło. Oni na  jednostkach wraz z cennym ładunkiem docierali do Gdańska gdzie cumowali swe łodzie do pali cumowniczych. Płacili za to palowe. Następnie kupcowi gdańskiemu sprzedawali towar a ten odsprzedawał je dalej. To pośrednictwo było nie pisanym prawem Gdańska z którego mieszkańcy czerpali najwyższe zyski. Gdańsk był wówczas bogatym, potężnym i największym miastem Rzeczypospolitej.
W XVI wieku w czasie największej koniunktury na zboże w Gdańsku funkcjonowało ponad 300 spichlerzy. Jeden spichlerz to wielki wielopiętrowy magazyn mogący pomieścić kilkaset ton zboża. Druga połowa XVII wieku to wojny ze Szwecją, Rosja, Powstanie Chmielnickiego-ogólne osłabienie kraju. Powstał konkurencyjny port ze zbożem rosyjskim w Archangielsku. Jeszcze wszystko to  funkcjonowało, ale na jakże wolniejszych obrotach. Rozbiory i upadek Polski to dalszy proces rozerwania więzi gospodarczych i komunikacyjnych ziem polskich z Gdańskiem. Wraz ze słabnięciem kraju, rozbiorami,ustanowieniem granicy na Bugu następował regres w żegludze rzecznej. Ponowne ożywienie nastąpiło z chwilą Odzyskania i umocnienia Niepodległości. Bug po raz kolejny stał się żeglowny. Pływały po nim nawet jednostki flotylli wojskowej której portem macierzystym był Pińsk. Po wojnie Bug nieomal w połowie swej długości stał się rzeką graniczną co wyeliminowało jego żeglowność.
Chcąc bliżej zapoznać się opisem podróży Zygmunta Glogera po Bugu od Terespola do Narwi należy otworzyć z tej strony Rozdział-Bug.U dołu niewielki fragment z tego rozdziału dot.Terespola:
"Nazajutrz o świcie zapukałem do chaty(Gliński ) rybaka terespolskiego, w nadziei, że niebawem będą nas kołysały fale Bugu. Biedak był srodze zakłopotany, bo małżonka jego wydała wyrok w ostatecznej instancyi, nakazujący mężowi pilnowanie domowych śmieci. Unosząc tedy z Terespola wspomnienie niemiłego zawodu, obok serdecznej gościnności doznanej u państwa Ejsmuntów, u których nocowaliśmy, pojechaliśmy do Brześcia-litewskiego drogą przez twierdzę brzeską i piękny most, wiszący na linach drucianych. Za fortecą, na piaszczystem płasko wzgórzu, ukazał się nam starożytny nazwą, ale nieposiadający już nic w sobie dawnego ani ciekawego, Brześć, miasto rozwlekłe, o szerokich, prostych i piaszczystych ulicach, licho i przeważnie z drzewa zabudowane, zaludnione po większej części przez talmudystów. Miejsce starożytnego Brześcia, znanego już za czasów piastowskich, który istniał nad Bugiem przy ujściu Muchawca, zajęła zbudowana przed kilkudziesięciu laty warownia, miasto zaś dzisiejsze powstało i rozrosło się na dawnem przedmieściu Kobryńskiem, nad Muchawcem".
http://literat.ug.edu.pl/gloger/008.htm

 

 Bug k/Terespola

 Wybrzeże Bałtyku.

 M.Czarne.

 M.Śródziemne .

 Zbiornik wodny k/Wołoczek w Terespolu .

T.Kościuszko na monetach.

Kamień z Tablicą we wsi Kuzawka k/Terespola

 Kamień we wsi Krzyczew  na północ od Terespola.

Widok Wisły z mostu kolejowego w Tczewie.

 GDAŃSK

Wyspa Ołowianka-spichlerze.

Pińsk-900 lat miasta.
 Foto;M.Niczyporuk
Tekst;K.Niczyporuk
Korzystałem z; 
Henryk Łowmiański-Początki Polski t.II