Prochownia w Terespolu: Niemieckie wieże obserwacyjne .

Niemieckie oddziały pancerne gen. H.Guderiana zaatakowały Twierdzę Brzeską 14 września 1939 roku. Po trzech dniach bohaterskiej obrony- Polacy, przy dużych stratach własnych zmuszeni byli opuścić cytadelę i w nocy wycofali się na południe w kierunku Kodnia. Twierdzę zajęli Niemcy.
Na mocy paktu i tajnego porozumienia Ribbentrop-Mołotow zawartego 23 sierpnia 1939 w Moskwie, Niemcy przekazali twierdzę Rosjanom.
W dniu 22 września 1939 odbyła się w Brześciu wspólna parada wojskowa. Ze strony niemieckiej paradę przyjmował gen. H. Guderian, a z rosyjskiej gen.S.Kriwoszein.
Podobno podczas uroczystego przyjęcia generał Armii Czerwonej wzniósł toast i powiedział w języku niemieckim -"Ja piję za wieczną wrogość między naszymi...ale szybko się poprawił -za wieczną przyjaźń miedzy naszymi narodami". Czy była to pomyłka językowa wynikająca z roztargnienia? A może zamierzona ironia? Panowie mogli i pożartować, znali doskonale język francuski, byli dowódcami jednostek pancernych i absolwentami tej samej uczelni -Niemiecka Szkoła Wojsk Pancernych "Kama" w Kazaniu 1926-33 w ZSRR.
Współpraca polityczno-gospodarczo-militarna między Niemcami, a Związkiem Radzieckim trwała do 22 czerwca 1941r. Z "wieczną przyjaźnią" miedzy narodami było chyba gorzej, bardziej pozostała ona na papierze niż rozwijała się w rzeczywistości. W miarę zaostrzania się sytuacji polityczno-militarnej przybywało nowych antagonizmów i konfliktów. Obie strony zdawały sobie sprawę, iż wojna miedzy nimi jest nieunikniona i jest tylko kwestią czasu. Niedawni sojusznicy rozmyślnie przeciągali czas, wzmacniając swoje potencjały militarne i ekonomiczne, do ostatecznej rozgrywki. Obaj przywódcy -Stalin i Hitler, walczący o dominację w tej części świata znali starą rzymską maksymę -Si vis pacem, para bellum-"Chcesz mieć pokój gotuj się do wojny".
Fakty świadczą, że nie tylko ją znali ale w pełnym zakresie stosowali. W niecały rok po paradzie w Brześciu, bo już w czerwcu 1940 Hitler powiedział: "Wzrok kierujemy na Wschód", a w miesiąc później nakazał opracować plan inwazji na Związek Radziecki. Po sześciu miesiącach plan był gotowy i na wielką, niespotykaną dotychczas skalę przystąpiono do kolejnych etapów przygotowań. Nasze miasto i okolica znalazły się w niemieckiej strefie działania Grupy Armii "Środek".
Przy tak wielkiej batalii epizod o dwóch niemieckich wieżach obserwacyjnych jest małej wagi, ale wieże były postawione na terenie naszego miasta i okolicy-Bohukały i to zapewne może wiele osób zainteresować.
Obserwacja w rozumieniu ogólnym ma wielowymiarowy szeroki zakres. Ludzie i zwierzęta obserwują siebie i otaczający świat od chwili narodzin. Może to być obserwacja pokojowa pozytywna, wzniosła.
Ale obserwacja w sensie wojskowym to chyba najbardziej rozpowszechniona forma wywiadu. Wtedy przybiera charakter obserwacji uciążliwej, niebezpiecznej, wywiadowczo wojennej. Polega wówczas na ciągłym i nieprzerwanym śledzeniu, obserwowaniu, nadzorowaniu, kontrolowaniu i szpiegowaniu - ustalonego terenu, pozycji przeciwnika na nim, jego sile, poczynań, działań, przemieszczeń i ruchów wojsk.
Obserwacja może być powietrzna-dziś kosmiczna, morska i naziemna. Najbardziej doskonałym punktem z którego obserwowano okolicę był teren leżący wyżej, a więc wzniesienie, wzgórze, wysokie drzewa, wieże budowli sakralnych, przemysłowych-cegielni,wiatraków, "bocianie gniazdo" na statku oraz specjalnie budowane wieże obserwacyjne.
Niemcy pierwszą wieżę obserwacyjną wybudowali w Terespolu koło Rogatki -na wschodnich obrzeżach miasta. Miejsce było starannie z rozmysłem wybrane. Znajdowało się przy nowo wytyczonej granicy niemiecko-radzieckiej na kanale fortecznym. Wieża była postawiona w odległości około 200- metrów od Umocnienia Terespolskiego Twierdzy Brzeskiej-dziś Wyspa Pograniczna i naprzeciw Cytadeli-jądra twierdzy. Była to wieża z grubych drewnianych belek, niezbyt wysoka, zamocowana do betonowych postumentów metalowymi kotwami. Miała formę stożka. Na samej górze była kabina obserwatora z czterema lukami okiennymi, ale bez balustradki tak charakterystycznej dla wież rosyjskich. Obie strony prowadziły obserwacje swych przygranicznych terytoriów. Ten teren miał duże znaczenie strategiczne ze względu na centralny kierunek natarcia i mosty na Bugu. Przygotowania Niemiec do agresji na Związek Radziecki wymogły potrzebę budowy nowej wieży. Z końcem maja 1941roku ukończono jej budowę. Była ona bardziej solidna, funkcjonalna, a przede wszystkim o wiele wyższa. Miała wówczas około 18-20 metrów i dzięki temu obserwatorzy niemieccy dokładnie obserwowali całą okolicę, a przede wszystkim Twierdzę Brzeską, mosty na Bugu oraz drogi wylotowe.
W dniu 9.06.1941 z Białej Podlaskiej przybył do Terespola gen.H.Halder -szef sztabu generalnego niemieckich wojsk lądowych. Tutaj z wieży obserwacyjnej dokonał kontroli terenu pod kątem przyszłych działań wojennych. Podczas tej wizyty podjęto zapewne decyzję o przygotowaniu Prochowni w Terespolu pod dywizyjny punkt dowódczy. Zdobycie Twierdzy i mostów na Bugu i Muchawcu powierzono 45 Dywizji Piechoty Wermachtu.
H.Guderian tym razem twierdzy nie zdobywał. Jako dowódca 2 czołgowej grupy pancernej miał zadanie z nagła przełamać linię obrony granicznej i dalej szybkiego parcia w kierunku na Kobryń , Mińsk i Smoleńsk. W swojej książce,
"Wspomnienia żołnierza"- H. Guderian dzień 22.06 1941 r opisał tak -"Obserwowałem Brześć z punktu obserwacyjnego na południe od Bohukał (po zachodniej stronie Bugu). Ja na punkt przybyłem o godz.3.10 kiedy jeszcze było ciemno. O godz.3.15 nastąpiło nasze artyleryjskie przygotowanie".
Dziś-11.maja 2013r członkowie Koła dotarli do miejsca gdzie stała niemiecka wieża obserwacyjna o której wspomina gen.H.Guderian.Obecnie właścicielem działki na której stała wieża jest pan Kazimierz Pawluczuk prowadzący gospodarstwo agroturystyczne w Bohukałach. Zasugerowaliśmy,że miejsce na którym stała wieża i są po niej materialne pozostałości można uporządkować i bardziej wyeksponować.Ponieważ jest tu najwyższy punkt całego terenu-ponad 160m n.p.m ,można obok tego historycznego miejsca postawić współczesną wieżę widokową a zapewne znajdą się turyści którzy będą mogli i chcieli oglądać stąd panoramę całej okolicy.Gospodarz- opinię naszą ,wstępnie zaaprobował. Foto z naszego pobytu w Bohukałach na końcu posta.
Spotykając się na paradzie wojskowej w Brześciu generał Guderian i Kriwoszein zaprosili się wzajemnie do odwiedzenia stolic swych krajów-Berlina i Moskwy.
Kriwoszein Berlin odwiedził w charakterze szturmującego zdobywcy. Guderian Moskwy odwiedzić nie zdołał.

Współczesny plan miasta Terespola.Po prawej stronie -stożkiem, zaznaczone przybliżone miejsce usytuowania niemieckich wież obserwacyjnych.

To miejsce zimą.

To samo miejsce-maj 2013r.

W wodzie przęsło zerwanego mostu.Widok od strony wschodniej w kierunku ulicy Wspólnej w Terespolu. Foto; 17.12.2014r.

Niemieckie wieże obserwacyjne, które stały tu przed 1941 rokiem, można zobaczyć tutaj-http://fortification.ru/forum/index.php?topic=236.2670

Widok od strony zachodniej-ulicy Wspólnej w Terespolu, w kierunku wschodnim.Foto;30.06.2019r.

Stare rozlewisko Bugu tzw.Rogatka.Maj 2013r.

Z Rogatki widać szczyt pomnika który znajduje się na terenie cytadeli obecnego Muzeum Twierdzy Brzeskiej.( po środku nad wierzchołkami drzew) foto-maj 2013r

Ten pomnik na terenie cytadeli.

Model wieży-wykonał Andrzej Lipowiecki.

Pan Zbigniew Biegajło-"Na wyższych drzewach robili punkty obserwacyjne a nad Rogatką wybudowali wysoką wieżę z której doskonale widać było Brześć,twierdzę i całą okolicę.Nie ulegało więc wątpliwości ,że Niemcy szykują się do inwazji na Rosję Sowiecką.Większość mieszkańców Terespola przeniosła się do okolicznych wsi a opuszczone domy zajmowało wojsko". Na zdjęciu drzewo-stary jesion na ulicy J.Słowackiego w Terespolu.Na nim był niemiecki punkt obserwacyjny.

Pan Biegajło w swoich wspomnieniach-"Wielką atrakcję stanowił dla nas punkt obserwacyjny pozostawiony przez wojsko na starym wysokim jesionie i podczas wakacji spędzaliśmy na nim sporo czasu.Drzewo to rośnie dotychczas na naszej ulicy i jest pomnikiem przyrody"

To drzewo-maj 2013r

Agresja na Związek Radziecki.Foto z Muzeum Twierdzy Brzeskiej-Twierdza Bohater.

Budowa wieży rosyjskiej.Foto z Muzeum Twierdzy Brzeskiej.

Pozostałości niemieckiej wieży obserwacyjnej w Bohukałach.-stan współczesny

Ze wstępnych oględzin wynika.Widocznych jest osiem fundamentów betonowych o wymiarach 160cm na 160cm.W każdym wbetonowane były dwa fragmenty ceowników z otworami.Układ fundamentów tworzy kwadrat o bokach ok.12m.